ਸਮੁੰਦਰ : : ਲੇਖਕ : ਮਿਲਿੰਦ ਬੋਕਿਲ

ਜਦ ਉਸਦੀ ਅੱਖ ਖੁੱਲ੍ਹੀ, ਨੰਦਨੀ ਉਸਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸਾਫ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸਦੇ ਏਨਾ ਨੇੜੇ ਸੀ ਉਸਦਾ ਚਿਹਰਾ, ਮੱਥਾ, ਨੱਕ, ਗੱਲ੍ਹ, ਠੋਡੀ, ਚਮੜੀ ਦੇ ਮੁਸਾਮ। ਗਰਦਨ ਦੀਆਂ ਨਸਾਂ! ਗਲ਼ੇ ਦਾ ਖੱਡਾ। ਕੁਰਤੇ ਦੀ ਧਾਰੀ। ਮੋਢੇ। ਬਾਹਾਂ। ਵੀਣੀਆਂ, ਕੰਗਨ। ਅੰਗੂਠੀ ਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਸਮਾਈ ਹੋਈ ਨੀਂਦ। ਨੰਦਨੀ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਉਸਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ, “ਤੁਸੀਂ ਹੁੰਦੇ ਓ ਤਾਂ ਮੈਂ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਸੌਂ ਸਕਦੀ ਆਂ।” ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਹਾਸਾ ਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਉਸਦੇ ਵਾਲਾਂ 'ਤੇ ਹੱਥ ਫੇਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇੰਜ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਜਾਗ ਪਏਗੀ, ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ।
ਨੰਦਨੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਵੇਂ ਸੌਂਦੀ ਏ। ਉਸਦਾ ਇਹ ਰੂਪ ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਈ ਦੇਖਦਾ ਆਂ। ਕੀ ਕਦੀ ਉਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਸੁੱਤਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਏਗਾ? ਕੀ ਪਤਾ! ਰਾਤ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਹ ਮੈਥੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੌਂ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਐਤਵਾਰ ਦੀ ਸਵੇਰ ਸ਼ਾਇਦ ਦੇਖਦੀ ਹੋਏਗੀ ਪਰ ਤਦ ਮੈਂ ਜਾਗ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਆਂ। ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪਰ ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਉਸਨੂੰ ਇਸੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦੇਖਦਾ ਆਂ। ਜੇ ਉਸਦਾ ਚਿਹਰਾ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਵੇਂ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਚਿਹਰਾ ਨਜ਼ਰ ਆਏਗਾ। ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਕੇ ਚੈਨ ਨਾਲ ਸੁੱਤਾ ਹੋਇਆ ਚਿਹਰਾ।
ਕੁਝ ਪਲ ਉਹ ਕਮਰੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਸ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਨੰਦਨੀ ਮੇਰੀ ਮਾਸੀ ਕੀ ਚਾਲ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਸਾਂ ਉਸਨੂੰ। ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਚੱਲੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾ ਸੋਚਣਾ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਉਸਦਾ ਵੀ ਇਹੋ ਹਾਲ ਹੋਏਗਾ। ਸਭ ਕੁਝ ਆਸਾਨ ਸੀ। ਉਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਨੌਕਰੀ, ਫੇਰ ਕਾਰੋਬਾਰ, ਫੇਰ ਉਸ ਵਿਚ ਲਗਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ। ਰਾਜੂ ਦਾ ਜਨਮ, ਉਸਦਾ ਸਕੂਲ, ਕਾਲੇਜ, ਉਸਦੇ ਦੋਸਤ-ਮਿੱਤਰ। ਹੁਣ ਉਹ ਕੋਲ ਨਹੀਂ, ਖ਼ਾਲੀਪਨ—ਪਰ ਹਰ ਮੋੜ 'ਤੇ ਨੰਦਨੀ ਨਾਲ ਰਹੀ।
ਫੇਰ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਚੀਸ ਉਠੀ। ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਆਇਆ—ਜਦ ਨੰਦਨੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਸੁੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਏ ਤਦ ਉਹ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਈ ਹੁੰਦੀ ਏ ਜਾਂ ਮੈਥੋਂ ਦੂਰ? ਘਰੇ ਉਹ ਹਰ ਵੇਲੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੀ ਏ ਫੇਰ ਵੀ ਲੱਗਦਾ ਏ ਕਿ ਉਹ ਕਿਧਰੇ ਦੂਰ ਏ। ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਗੁਆਚੀ ਗੁਆਚੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ ਜਾਂ ਕੋਈ ਪਾਗਲਪਨ ਕਰਦੀ ਏ। ਫੇਰ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਇੰਜ ਕਿਉਂ ਲੱਗਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਏ?...ਮੈਂ ਕੁਛ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਇਸ ਲਈ? ਉਸ ਤੋਂ ਕੁਛ ਪੁੱਛਦਾ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਲਈ? ਕੁਛ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਵੀ ਸੀ, “ਤੁਸੀਂ ਮਰਦ ਲੋਕ ਪੁੱਛਦੇ ਈ ਕਦ ਓ?” ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਕੀ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ? ਇਹ ਕਿ ਦੱਸ ਤੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਏ? ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਏ? ਏਨੇ ਵਰ੍ਹੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਇਸ ਔਪਚਾਰਿਕਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਈ ਕੀ ਏ? ਇੰਜ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਪੁੱਛਦਾ ਆਂ। ਨਵੇਂ ਸਟਾਫ ਨੂੰ। ਚਾਰ-ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ। ਜਾਂ ਐਚ ਆਰ ਮੈਨੇਜਰ ਨੂੰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਸਰਵੇ ਕਰਦਾ ਆਂ ਤਦ ਪੁੱਛਦਾ ਆਂ, 'ਆਰ ਯੂ ਹੈਪੀ? ਡੂ ਯੂ ਹੈਵ ਐਨੀ ਪਰਾਬਲਮ? ਐਨੀ ਕੰਸਰਨਸ? ਨੋ? ਫਾਈਨ ਦੈਨ? ਐਨਜੁਆਏ ਯੁਅਰ ਵਰਕ!'...ਕੀ ਘਰੇ ਵੀ ਇਸਦੀ ਲੋੜ ਏ?
ਉਸਦਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਚਕਰਾਉਣ ਲੱਗਾ। ਉਪਰ ਪੱਖਾ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਫੇਰ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਘੁਟਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ। ਸੱਚਮੱਚ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਸਮਝ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ—ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ।...ਤੇ ਇੰਜ ਇਸ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਏ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਣ ਦਾ ਢੰਗ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਸਦੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਜ਼ਾਰੀ ਰਹੀਆਂ। ਵੈਸੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਰਿਵਰਸ ਆਸਮਾਸਿਸ ਦਾ ਪਤਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਈ ਹੁੰਦਾ ਏ? ਪਰ ਅਸੀਂ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦੇਂਦੇ ਆਂ, ਕੁਛ ਬਨਿਆਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ—ਕੁਛ ਨਿਯਮਾਂ, ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਵੇਂ ਰੱਖਦੇ ਆਂ ਤੇ ਪੌੜੀ-ਦਰ-ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਆਂ। ਜਾਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੇ ਢੰਗ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ, ਬਸ! ਫੇਰ ਕੁਝ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਹੀਂ।
ਪਰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਕਿਹਾੜਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪਣਾਉਣਾ ਪਏਗਾ? ਪੁੱਛਨਾ? ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ? ਉਹ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਈ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾਂ। ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦਾ ਆਂ। ਬਿਨਾਂ ਮੰਗੇ ਕਈ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਿਆ ਦੇਂਦਾ ਆਂ; ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਆਂ। ਸਾਡੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਬੇਸਿਕ ਅੰਡਰ ਸਟੈਂਡਿੰਗ ਹੈ-ਈ। ਇਸ ਲਈ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾ ਕਹਿਣ-ਸੁਣਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਠੀਕ ਇਵੇਂ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਸਾਰੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਨੇ। ਗੁਣ-ਦੋਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ। ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ। ਇਸ 'ਤੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਏ, ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਏ।
ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਲੀਹੋਂ ਲੱਥਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਉਸਨੇ ਘੜੀ ਦੇਖੀ। ਸਾਡੇ ਚਾਰ ਵੱਜ ਗਏ ਸਨ। ਅਜੇ ਵੀ ਧੁੱਪ ਹੋਏਗੀ। ਲੇਟੇ ਰਹਿਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਖਿੜਕੀਆਂ 'ਤੇ ਪਰਦੇ ਸਨ ਫੇਰ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਸਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ ਇੱਥੇ ਜਿੰਮ ਵੀ ਏ। ਸਵੇਰੇ ਮੈਨੇਜਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਹਰ ਵੇਲੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਕਦੋਂ ਵੀ ਉੱਥੇ ਜਾ ਸਕਦਾ ਆਂ। ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਜਦ ਤਕ ਨੰਦਨੀ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਏ, ਤਦ ਤਕ ਜਿੰਮ ਦੇਖ ਆਵਾਂ।
ਉਸਨੇ ਹੌਲੀ ਜਿਹੀ ਨੰਦਨੀ ਦੇ ਸਿਰ ਹੇਠੋਂ ਆਪਣੀ ਬਾਂਹ ਕੱਢ ਲਈ ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਖੜਾਕ ਕੀਤਿਆਂ ਬੈੱਡ ਤੋਂ ਹੇਠ ਉਤਰ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਜਾਗ ਪਈ। ਅੱਖਾਂ ਮਲਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੇਰੀ ਅੱਖ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ ਨਾ?”
“ਅੱਛੀ-ਖਾਸੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ 'ਚ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਸੈਂ।”
“ਸੱਚੀਂ?”
“ਹੋਰ ਕੀ!”
“ਤੁਸੀਂ ਕਿਉਂ ਉਠ ਗਏ?”
“ਜ਼ਰਾ ਜਿੰਮ ਤੀਕ ਹੋ ਆਵਾਂ..”
“ਓ-ਅ! ਜਿੰਮ!”
“ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਤੂੰ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਏਂ।”
“ਫੇਰ ਕੀ ਹੋਇਆ। ਮੈਨੂੰ ਜਗਾਅ ਲੈਂਦੇ। ਸਮੁੰਦਰ ਦੇਖਣ ਚੱਲਣਾ ਏ ਨਾ?”
“ਦੇਖ ਲੈ, ਉੱਥੇ ਅਜੇ ਵੀ ਧੁੱਪ ਏ—ਫੇਰ ਵੀ ਚੱਲਣੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਦੇ ਛਿਪਣ ਵੇਲੇ ਚੱਲੀਏ?”
ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਝੱਟ ਪੀਲਾ-ਚਮਕੀਲਾ ਤੇਜ਼ ਚਾਨਣ ਅੰਦਰ ਘੁਸ ਆਇਆ। ਸੂਰਜ ਐਨ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸੀ। ਵਰਾਂਡੇ ਵਿਚ, ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਤਿੱਖੀ ਧੁੱਪ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਤਣਿਆ ਪਿੱਛੇ ਸੂਰਜ ਓਵੇਂ ਈ ਝਿਲਮਿਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਕੁਝ ਚਿਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੀ ਰਹੀ ਤੇ ਫੇਰ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸੱਚੀਂ, ਬੜੀ ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਏ। ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਾਂਗੇ।”
“ਫੇਰ?”
“ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਰਾ ਜਿੰਮ ਹੋ ਆਓ। ਮੈਂ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਦੀ ਆਂ।...ਤੇ ਚਾਹ?”
“ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਮੰਗਵਾ ਲੈ। ਮੈਂ ਆ ਕੇ ਪੀਆਂਗਾ।”
“ਕਿਉਂ? ਚਾਹ ਪੀ ਕੇ ਜਾਓ ਨਾ! ਵੈਸੇ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ ਜਿੰਮ ਦੇਖਣ ਈ ਤਾਂ ਜਾ ਰਹੇ ਓ ਨਾ?”
“ਠੀਕ-ਠਾਕ ਹੋਏਗਾ ਤਾਂ ਹੱਥ-ਪੈਰ ਵੀ ਹਿਲਾਅ ਲਵਾਂਗਾ।” ਉਹ ਸ਼ਰਟ ਲਾਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਬੋਲਿਆ।
“ਵਾਹ ਜੀ ਉਤਸ਼ਾਹ! ਛੁੱਟੀ ਮਨਾਉਣ ਆਏ ਨੇ ਪਰ ਜਿੰਮ ਨਹੀਂ ਛੱਡ ਸਕਦੇ।”
“ਬਿਲਕੁਲ! ਜਾਣਦੀ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਬਾਡੀ ਬਿਲਡਰ ਆਂ। ਦੇਖ!” ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਤਾਣੀਆ। “ਕਿੰਜ ਲੱਗਦੈ? ਟਰਨਸ ਯੂ ਆਨ?” ਉਸ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਕਿਹਾ।
“ਕਤਈ ਨਹੀਂ। ਇਹੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਏ। ਇਟ ਐਕਚੁਅਲੀ ਟਰਨਸ ਅੱਸ ਆਫ।” ਉਸਨੇ ਮੁਸਕਰਾਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ।
ਭਾਸਕਰ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਉਤਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ? ਉਹ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲਿਆ, ਓਹੋ ਜਿਹੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ। ਉਸਨੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸਿਰਫ 'ਸ਼ਿੱਟ' ਕਿਹਾ ਤੇ ਬੈਗ ਵਿਚੋਂ ਟਰੈਕ ਪੈਂਟ, ਟੀ-ਸ਼ਰਟ ਕੱਢ ਕੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। “ਆਉਣਾ, ਅੱਧੇ ਕੁ ਘੰਟੇ 'ਚ।” ਉਸਨੇ ਨੈਪਕਿਨ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਲੀਪਰ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ।

ਜਿੰਮ ਸ਼ਾਂਤ ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਾਲ ਛੋਟਾ ਸੀ ਪਰ ਹਵਾਦਾਰ। ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਸਫੇਦ ਰੰਗ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਸਾਧਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਕ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਦੌੜਾਈਆਂ। ਬੈਂਚ ਪਰੈਸ, ਲੈਟਰਲ ਪੁਲੀ, ਇੰਕਲਾਇੰਡ ਮਸ਼ੀਨ, ਸ਼ੋਲਡਰ ਪਰੈਸ, ਲੈੱਗ ਕਰਲ। ਸਭ ਸੀ ਸਿਰਫ ਟਰੇਡ ਮਿਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਾਰਡਿਅੱਕ ਸਾਈਕਲ ਸੀ। ਸਾਮਾਨ ਨਵਾਂ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਦੇਖ ਈ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਵਰਗੀ ਡਰੈਸ ਪਾਈ ਇਕ ਇੰਸਟਕਟਰ ਅੰਦਰ ਆਇਆ।
“ਵੈੱਲਕਮ ਸਰ! ਤੁਸੀਂ ਹੁਣੇ ਆਏ ਓ ਨਾ?” ਉਹ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ।
“ਹਾਂ! ਇੱਥੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ।” ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਜੁਗਿਆਸਾ ਨਾਲ ਕਿਹਾ।
“ਹਾਂ ਸਰ! ਇਹ ਸਿਰਫ ਗੈਸਟ ਲਈ ਏ। ਵੈਸੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜਿਹੜੇ ਮੁੰਡੇ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਉਹ ਆਉਂਦੇ ਨੇ ਆਮ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ਤੁਸੀਂ ਐਕਸਰਸਾਈਜ਼ ਕਰੋਗੇ?”
“ਹਾਂ! ਸੋਚ ਰਿਹਾਂ।”
“ਹਾਂ, ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ ਸਰ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੰਸਟਰਕਸ਼ਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ। ਫੇਰ ਕੋਈ ਜ਼ਰੂਰ ਪਈ ਤਾਂ ਦੱਸਣਾ।”
“ਥੈਂਕ ਯੂ। ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਈ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਦੱਸਾਂਗਾ।”
ਇੰਸਟਕਟਰ ਅਦਬ ਨਾਲ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਉੱਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ। ਕੀ ਕਰਾਂ? ਲੈੱਗ-ਬੈਕ-ਬਾਇਸੇਪਸ ਜਾਂ ਚੈਸਟ-ਸ਼ੋਲਡਰ-ਟਰਾਇਸੇਪਸ? ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਤੁਰਨਾ ਵੀ ਏ, ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ। ਤਾਂ ਫੇਰ ਹੁਣ ਚੈਸਟ-ਸ਼ੋਲਡਰ ਕਰਾਂ? ਚੱਲੋ। ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਰਮ ਅੱਪ ਹੋ ਲਵਾਂ। ਫੇਰ ਪੰਜ ਦਸ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਵਾਂਗਾ।
ਉਸਨੇ ਨੈਪਕਿਨ ਡੰਡੇ 'ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਪੈਡਲ ਮਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। ਲੱਤਾਂ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਸੁਸਤੀ ਹੁਣ ਵੀ ਸੀ। ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਥਕਾਣ ਵੀ ਸੀ। ਪਰ ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਵਿਚ ਸਰੀਰ ਸਾਥ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਏਗਾ। ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਗਤੀ ਵਿਚ ਢਲਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਗਤੀ ਫੜ੍ਹ ਲਏ ਤਾਂ ਗਤੀ ਈ ਚੰਗੀ ਲੱਗਦੀ ਏ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਏ ਇਹ। ਉਹ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖਦਾ ਹੋਇਆ ਪੈਡਲ ਮਾਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਅੰਕੜੇ ਉਭਰਣ ਲੱਗੇ—ਗਤੀ ਦੇ, ਸਮੇਂ ਦੇ, ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਦੂਰੀ ਦੇ। ਕੁਝ ਚਿਰ 'ਚ ਚੱਕੇ ਦੀ ਲੈਅ ਬੱਧ ਆਵਾਜ਼ ਗੂੰਜਣ ਲੱਗੀ। ਲੱਤਾਂ ਹੌਲੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਉਸਨੇ ਗਤੀ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਤੇ ਉਹ ਇਕ ਤਾਲ ਵਿਚ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਲੱਗਿਆ।
“ਹਾਂ ਕਰੋ-ਕਰੋ ਕਸਰਤ! ਬਟ ਇਟ ਡਜੰਟ ਇਮਪ੍ਰੈੱਸ ਦੇਮ।” ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਉਸ ਅਧੂਰੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸੰਵਾਦ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਉਹੀ ਸਵਾਲ ਉਭਰਿਆ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ? ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਬਲਸ਼ਾਲੀ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਮੋਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਤਾਂ ਕੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੁੰਦੈ? ਸਿਰਫ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਨਾਂ? ਸਿਨਮਾ, ਨਾਟਕ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ? ਤੇ ਜਦੋਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਛੇੜਖਾਨੀ ਕਰਦਾ ਏ ਓਦੋਂ? ਉਦੋਂ ਕੀ ਉਸਨੂੰ ਸਦਾਚਾਰ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਈਏ? ਉਹ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੀਆਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ? ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਅਸੀਂ ਕਿੰਜ ਜਾਣੀਏਂ? ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਤਾਂ ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਮੇਰੀ ਕਸਰਤ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲਾਗਾ-ਦੇਗਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਸ਼ੌਕ ਏ। ਕਾਲੇਜ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਈ। ਪਿੱਛੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਵਰਨਾ ਲੋਕ ਪਿੱਛੋਂ ਛੱਡ ਦੇਂਦੇ ਨੇ ਤੇ ਤੁੱਥ-ਮੁੱਥ ਸਰੀਰ ਲਈ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦੇ ਨੇ। ਮੈਂ ਓਵੇਂ ਹੋਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਫੈਕਟਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਤੇ ਉਲਝਣਾ ਵਧਦੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਤਦ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਦਿਨ ਵਿਚ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਸਰਤ ਕਰਦਾ ਈ ਆਂ। ਤੇ ਇਸਦਾ ਲਾਭ ਵੀ ਹੋਇਆ ਏ। ਸਰੀਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਿਹੈ। ਮਨ ਵੀ। ਸਿਹਤ, ਠੀਕ-ਠਾਕ। ਨੰਦਨੀ ਮੰਨੇ ਨਾ ਮੰਨੇ, ਠੀਕ ਐ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਕਸਰਤ ਦੀ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ਼ ਨਹੀਂ—ਨੁਕਾਸਨ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਫੇਰ ਵੀ ਫ਼ਰਕ ਤਾਂ ਪੈਂਦੇ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਹਾ। ਹਰੇਕ ਦੀ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਏ। ਇਕ ਦੀ ਪਸੰਦ ਦੂਜੇ ਦੀ ਪਸੰਦ ਹੋਏ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ। ਵੈਸੇ ਉਸਦੀ ਤੇ ਮੇਰੀ ਪਸੰਦ ਵਿਚ ਕੋਈ ਖਾਸ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ। ਇੰਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਕ ਦੀ ਖਾਤਰ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਨ ਮਾਰਨਾਂ ਪਏ। ਅਕਸਰ ਗੱਲਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਇਕ ਪਸੰਦ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ। ਫੇਰ ਵੀ ਕੁਝ ਤਾਂ ਪਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਈ ਏ। ਉੱਤੋਂ ਭਲਾਂ ਦੀ ਨਾ ਦਿਸੇ। ਸਮਾਂ ਆਉਣ 'ਤੇ ਨੰਦਨੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਦਬਾਅ ਕੇ ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਰੱਖ ਵੀ ਲੈਂਦੀ ਏ—ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਏ। ਉਸ ਪੀੜ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕੈਸੀ ਪੀੜ ਏ ਇਹ? ਇਸਦਾ ਵੀ ਠੀਕ-ਠੀਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਫੇਰ ਵੀ ਇਕ ਅਦਿੱਖ ਦੂਰੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ। ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ ਮੌਕੇ ਫੇਰ ਉਸ ਦੂਰੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਤਾਂ ਇਲਾਜ਼ ਹੋਏਗਾ? ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਜਾਂ ਹੈ ਪਰ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ।
ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚ ਗਵਾਚੇ ਭਾਸਕਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਸਪੀਡ ਕਦੋਂ ਵਧ ਗਈ ਸੀ। ਖਾਲੀ ਜਿੰਮ ਵਿਚ ਸਾਈਕਲ ਦੀ ਗੂੰਜ ਕੁਝ ਵਧੇਰੇ ਹੀ ਤਿੱਖੀ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਪਸੀਨੇ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਚਮਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਸਰੀਰ ਦਾ ਪਸੀਨਾ ਵੀ ਸਾਫ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਖੜ੍ਹਾ ਇੰਸਟਕਟਰ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ ਹੋਇਆ ਉਸ ਵੱਲ, ਆਦਰ ਨਾਲ, ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭਾਸਕਰ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਪਈ। ਪੰਜ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਕਦੇ ਦੇ ਪਾਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਹ ਜਿਵੇਂ ਸਾਈਕਲ ਰੇਸ ਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸਪੀਡ ਘੱਟ ਕੀਤੀ। ਪੈਡਲਾਂ ਤੋਂ ਪੈਰ ਹਟਾ ਲਏ। ਨੈਪਕਿਨ ਚੁੱਕਿਆ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰ ਆਇਆ। ਹੁਣ ਉਸਨੂੰ ਕਾਫੀ ਹਲਕਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਨਵੇਂ ਉਤਸਾਹ ਨਾਲ ਸਟ੍ਰੇਚਿੰਗ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ, ਗਰਦਨ ਦੀ ਕਸਰਤ, ਪਿੰਜਨੀਆਂ, ਪਿੱਠ, ਮੋਢਿਆਂ ਲਈ ਕਸਰਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਬੈਂਚ ਪਰੈਸ ਉੱਤੇ ਲੇਟ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸੱਠ ਕਿਲੋ, ਫੇਰ ਸੱਤਰ ਕਿਲੋ, ਅੱਸੀ ਕਿਲੋ, ਦਸ-ਦਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸੈੱਟ, ਪੇਕ ਡੇਕ ਉੱਤੇ ਤੀਹ, ਪੈਂਤੀ, ਚਾਲੀ ਤੇ ਸ਼ੋਲਡਰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਉੱਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਈ ਪੰਜਾਹ! ਉਫ਼! ਇੰਸਟਕਟਰ ਹੱਕਾ-ਬੱਕਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਬਸ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਈ ਰਿਹਾ। ਭਾਸਕਰ ਮੁਸਕੁਰਾਇਆ। ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਨੇ। ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕੋਈ ਸੋਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਬੈਂਚ ਪ੍ਰੈੱਸ 'ਤੇ ਨੱਬੇ ਕਿਲੋ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਆਂ। ਕੂਲ ਡਾਊਨ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ। ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਕਦੋਂ ਦੇ ਵੱਜ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।


ਉਹ ਕਾਟੇਜ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਨੰਦਨੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਾਂਡੇ ਦੀ ਰੇਲਿੰਗ ਨਾਲ ਪਿੱਠ ਲਾਈ ਬੈਠੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਗਵਾਚੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਉਸਦੀ ਆਹਟ ਸੁਣੀ ਤੇ ਗਰਦਨ ਉੱਤੇ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ।
“ਏਨੀ ਦੇਰ? ਤੁਸੀਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਦੇਖਣ ਗਏ ਸੀ ਨਾ?”
“ਨਹੀਂ! ਠੀਕ-ਠਾਕ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਆਵਾਂਗਾ।...ਇੰਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ।”
“ਪਰ ਏਨੀ ਦੇਰ?”
“ਇਕ ਘੰਟਾ ਈ ਤਾਂ ਹੋਇਐ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਰਦਾਂ, ਉਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਈ। ਤੂੰ ਬੋਰ ਹੋ ਗਈ ਏਂ?”
“ਨਹੀਂ। ਬੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।”
“ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਸੈਂ?”
“ਹਾਂ।”
“ਫੇਰ?”
ਉਹ ਸਿਰਫ ਮੁਸਕਰਾਈ। ਬੁੱਕ-ਮਾਰਕ ਰੱਖ ਕੇ ਉਸਨੇ ਕਿਤਾਬ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
“ਚਾਹ ਪੀ ਲਈ?”
“ਹਾਂ, ਉਦੋਂ ਈ ਪੀ ਲਈ ਸੀ। ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਕਹਾਂ?”
“ਹਾਂ, ਜ਼ਰੂਰ। ਓਨੀ ਦੇਰ 'ਚ ਮੈਂ ਨਹਾਅ ਆਉਣਾ। ਫੇਰ ਚੱਲਾਂਗੇ ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਨਾਰੇ।” ਉਹ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦਾ-ਜਾਂਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ।