ਸਮੁੰਦਰ : : ਲੇਖਕ : ਮਿਲਿੰਦ ਬੋਕਿਲ

ਮਰਾਠੀ ਨਾਵਲਿੱਟ :

ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ, ਜੈਤੋ


(ਇਹ ਨਾਵਲਿੱਟ ਭਾਅ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਮੈਥੋਂ ਆਪਣੇ ਤ੍ਰੈਮਾਸਿਕ ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਵਾਇਆ, ਸੋ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਕ : 58, ਅਪ੍ਰੈਲ-ਜੂਨ---2012. ਵਿਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ---ਬੇਦੀ।)

ਹੁਣ ਜਾ ਕੇ ਕਿਤੇ ਰਸਤਾ ਖ਼ਾਲੀ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਸਫ਼ਰ ਕਦੋਂ ਦਾ ਆਰੰਭ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਘੰਟੇ ਦਾ ਭਾਸਕਰ ਕਾਰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਾਈ-ਵੇ ਉੱਤੇ ਭੀੜ ਸੀ। ਸਵਾਰੀ-ਵਾਹਨ ਲੰਮੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਰੀਂਘ ਰਹੇ ਸਨ। ਫੇਰ ਪਿੰਡਾਂ 'ਚੋਂ ਆਏ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ। ਰਸਤਾ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੋ ਕੇ ਲੰਘਦਾ ਸੀ। ਕਿਨਾਰੇ-ਕਿਨਾਰੇ ਸਬਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ, ਰੇੜ੍ਹੇ, ਰੁਕੇ ਹੋਏ ਸਵਾਰੀ-ਵਾਹਨ, ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਘੁੰਮਣ ਰਹੇ ਆਵਾਰਾ ਪਸ਼ੂ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ—ਲੱਖ ਚਾਹੁੰਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਲਾ ਸਕਿਆ।
ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਭੀੜ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿੰਦੀ ਗਈ। ਰਸਤਾ ਚੌੜਾ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ—ਡਬਲ-ਟਰੈਕ ਵਾਲਾ। ਸਵਾਰੀ-ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਘਟਦੀ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਗੇਅਰ ਬਦਲਿਆ। ਅਗੇ ਲੱਗੇ ਟੈਂਪੂ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹਾਰਨ ਵਜਾ ਕੇ ਪਾਸੇ ਹਟਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਐਕਸੀਲੇਟਰ ਉੱਤੇ ਪੈਰ ਦਾ ਦਬਾਅ ਵਧਿਆ ਤਾਂ ਝੱਟ ਉਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਗੱਡੀ ਨੇ ਭਾਸਕਰ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਸਮਝ ਲਿਆ—ਉਹ ਤੇਜ਼ ਦੌੜਨ ਲੱਗੀ। ਅੱਧ-ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਖਿੜਕੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਵਾ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਘੁਸ ਆਏ ਤੇ ਉਸਦੇ ਵਾਲਾਂ ਤੇ ਮੱਥੇ ਨਾਲ ਕਲੋਲ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਉਸਨੇ ਸਿਰ ਪਿੱਛੇ ਟਿਕਾ ਲਿਆ—ਸੀਟ ਬੈਲਟ ਠੀਕ ਕੀਤੀ, ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਸੀਟ ਉੱਤੇ ਜਚ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ ਤੇ ਗਤੀ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਗੱਡੀ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਦੌੜਨ ਲੱਗੀ। ਸਵੇਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਚਾਰੇ-ਪਾਸੇ ਹਰਾ-ਹਰਾ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਨੀਲਾ-ਜਿਹਾ ਰਸਤਾ—ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮਨ ਲਾ ਕੇ ਵਾਹਿਆ-ਬਣਾਇਆ ਹੋਵੇ। ਖੱਬੇ ਵੱਲੋਂ ਸੂਰਜ ਆਸਮਾਨ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ—ਪਰ ਅਜੇ ਤੀਕ ਧੁੱਪ ਨਹੀਂ ਸੀ ਨਿਕਲੀ। ਬਿੰਦ ਦਾ ਬਿੰਦ ਭਾਸਕਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੋਈ ਕਿ ਉਹ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਵੀ ਜਗਾ ਦਏ ਤੇ ਕਹੇ—'ਦੇਖ ਤਾਂ ਸਹੀ, ਗੱਡੀ ਕਿੰਜ ਦੌੜ ਰਹੀ ਏ।' ਪਰ ਉਹ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਫਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਬਦੋਬਦੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਜਗਾਹੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ—ਉਂਜ ਈ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਸੀ, ਗਾਣੇ ਸੁਣਦੀ ਰਹੀ ਸੀ ਪਰ ਹਵਾ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਵਜਦਿਆਂ ਈ ਅੱਖਾਂ ਮਿਚਣ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਘੰਟੇ ਕੁ ਵਿਚ ਈ ਉਹ ਸੀਟ ਪਸਾਰ ਕੇ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਸੌਂ ਵੀ ਗਈ ਸੀ।
ਉਸਨੇ ਗਰਦਨ ਭੁਆਂ ਕੇ ਦੇਖਿਆ। ਨੰਦਨੀ ਦੀ ਗਰਦਨ ਝੂਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਹਵਾ ਕਾਰਨ ਵਾਲ ਲਹਿਰਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਚਿਹਰਾ ਸ਼ਾਂਤ, ਚਿੰਤਾਹੀਣ, ਨੀਂਦ ਵਿਚ ਗਵਾਚਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ—ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਘਰੇ ਈ ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਫੇਰ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਵੇਂ ਈ ਹੁੰਦਾ ਏ। ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਬੈਠਦਿਆਂ ਈ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਘੇਰ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਉਹ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਜਾਗਦੀ ਰਹਿੰਦੀ—ਭਾਸਕਰ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗੇ, ਇਸ ਲਈ। ਕੁਝ ਵੀ ਬੋਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਫੇਰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਉਸਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਭਾਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਮਿਚ ਜਾਂਦੀਆਂ—ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ-ਕਰਦੀ ਈ ਉਹ ਸੌਂ ਜਾਂਦੀ—ਕੋਲ ਬੈਠੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਉਹ ਕਦੋਂ ਕੁ ਦੀ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਏ! ਸ਼ੁਰੂ-ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਇਸ ਆਦਤ ਉੱਤੇ ਭਾਸਕਰ ਨੂੰ ਖਿਝ ਚੜ੍ਹਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਸੀ—ਪਰ ਏਨੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਦੀ ਹੋ ਗਿਆ ਏ।
ਹੁਣ ਇਕ ਵਾਰੀ ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ—ਡਰਾਈਵਰ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਠੀਕ ਰਹਿੰਦਾ, ਮੈਂ ਵੀ ਸੌਂ ਲੈਂਦਾ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਝਟਕ ਦਿੱਤਾ। ਡਰਾਈਵਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਮਜ਼ਾ ਈ ਕੀ ਆਉਂਦਾ? ਵੈਸੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ਕਿੰਨੇ ਕੁ ਮਿਲਦੇ ਨੇ। ਸਾਰੀਆਂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੇ। ਦਰਸ਼ਨੀ-ਸਥਾਨ ਵੀ ਕਿੰਨੀ-ਕਿੰਨੀ ਦੂਰ ਨੇ। ਯਾਤਰਾ ਜਾਂ ਤਾਂ ਰੇਲ ਵਿਚ ਜਾਂ ਫੇਰ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਏ। ਇਕ ਦੋ ਵਾਰੀ ਨੇੜੇ ਜਾਣਾ ਸੀ ਉਦੋਂ ਡਰਾਈਵਰ ਵੀ ਨਾਲ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ—ਨੰਦਨੀ ਉਦੋਂ ਵੀ ਸੌਂ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਮੈਂ ਬੈਠਾ-ਬੈਠਾ ਥੱਕ ਗਿਆ ਸਾਂ।
ਇਹ ਗੱਡੀ ਨਵੀਂ ਸੀ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਖਰੀਦੀ ਸੀ। ਮਜ਼ਬੂਤ, ਪਾਵਰ-ਫੁੱਲ ਇੰਜ਼ਨ ਤੇ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਵੀ ਸੀ—ਕੰਪਨੀ ਤਕ ਜਾਣ ਲਈ, ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਬਿਠਾ ਕੇ। ਅਸਲੀ ਜਾਂਚ ਤਾਂ ਹੁਣ ਹੋਣੀ ਸੀ। ਸ਼ੋ-ਰੂਮ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਸਾਹਬ, ਇਸ ਨੂੰ ਹਾਈ-ਵੇ 'ਤੇ ਚਲਾ ਕੇ ਦੇਖਣਾ। ਫੇਰ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਇਸਦੀ ਪਰਫ਼ਾਰਮੈਂਸ ਦਾ!” ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਕਾਰਨ ਸੀ ਡਰਾਈਵਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਨਾ ਲਿਆਉਣ ਦਾ। ਗੱਡੀਆਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਬੜੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ ਨੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਫੀਏਟ ਸੀ—ਸੈਕੇਂਡ ਹੈਂਡ। ਆਦਮੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਸਾਮਾਨ ਈ ਢੋਇਆ ਸੀ ਮੈਂ। ਫੇਰ ਡਰਾਈਵਰ ਰੱਖੇ ਗਏ—ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਭੱਜ-ਨੱਠ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਡਰਾਈਵਰ ਦਾ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀਂ ਵੀ ਸੀ। ਗੱਡੀਆਂ ਵੀ ਬਦਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਨਵੀਂ-ਨਵੀਂ ਗੱਡੀ ਕਿੰਨੀ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਹਾਂ, ਪਰ ਖ਼ੁਦ ਚਲਾਓ ਫੇਰ ਮਜ਼ਾ ਆਉਂਦਾ ਏ।
ਰਸਤਾ ਬਿਲਕੁਲ ਖਾਲੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਗਤੀ ਯਕਦਮ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਗੱਡੀ ਦੀ ਲੈਅ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਇੰਜਨ ਦੀ ਗੂੰਜ ਵੀ ਓਵੇਂ ਦੀ ਜਿਵੇਂ ਰਹੀ। ਗੱਡੀ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਦੌੜਨ ਲੱਗੀ। ਪਲ ਭਰ ਲਈ ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ, 'ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਪੂਰੇ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਦੇਖਾਂ...ਫੇਰ ਈ ਸਹੀ ਗਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ।' ਉਸਨੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਮਨ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਗੱਡੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਗਤੀ ਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਤਾਲ-ਮੇਲ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਤਾਂ ਰੱਖਿਆ ਈ ਹੋਵੇਗਾ। ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ 'ਚ ਕੀ ਮਜ਼ਾ। ਸਵੇਰ ਦੀ ਸੁਹਾਵੀਂ-ਹਵਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਏ। ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਮੌਸਮ ਏ। ਠੰਡੀ ਹਵਾ ਦੇ ਬੁੱਲੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪਲੋਸਨ, ਤਦੇ ਤਾਂ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਮਜ਼ਾ ਆਉਂਦਾ ਏ।
ਫੇਰ ਉਸਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਗਾਣਿਆਂ ਦੀ ਸੀਡੀ ਲਾ ਕੇ ਗਾਣੇ ਸੁਣਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਪੁਰਾਣੇ ਗਾਣੇ ਸੁਣਨਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗੇਗਾ ਤੇ ਇਕੱਲਾਪਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇਗਾ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਝਟਕ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੂੰ ਇੰਜ ਇਕੱਲੇ ਹੋਣਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦਿਮਾਗ਼ ਸਾਫ ਸੀ। ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਦਿਮਾਗ਼, ਲੱਖ ਚਾਹੁਣ 'ਤੇ ਵੀ, ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਗਾਣੇ ਲੱਗਦਿਆਂ ਈ ਮਨ ਕਿਧਰੇ ਹੋਰ ਉਲਝ ਜਾਏਗਾ। ਨੰਦਨੀ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ—ਕਿਤੇ ਘੁੰਮਣ ਚੱਲੀਏ। ਪਰ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਦੇ ਬੋਝ ਤੋਂ ਫੁਰਸਤ ਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲਦੀ। ਖ਼ੁਦ ਦਾ ਬਿਜਨੇਸ। ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ-ਲਗਨ ਨਾਲ ਵਧਾਇਆ ਹੋਇਆ। ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਛੇ ਕੁ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਟੀਮ ਬਣ ਗਈ ਏ। ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸੰਭਾਲਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨੇ। ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ।
ਉਸਨੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਦੌੜਾਈਆਂ—ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੋਇਆ ਰਸਤਾ, ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਧੁੰਦਲੇ ਜਾਮਨੀ ਰੰਗ ਦੇ ਪਹਾੜ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮੈਦਾਨ ਤੇ ਖੇਤ। ਖਪਰੈਲੀ-ਛੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਘਰ, ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਖਲੋਤੇ ਲੋਕ, ਰੁੱਖ, ਚਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਝੁੱਗੀਆਂ, ਪੀਲੇ ਐਫ.ਡੀ.ਡੀ. ਬੂਥ, ਰਸਤੇ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ-ਕਿਨਾਰੇ ਦੌੜਦੀਆਂ ਸਾਈਕਲਾਂ, ਆਪਣੀ ਧੁਨ ਵਿਚ ਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਬਲ੍ਹਦ-ਗੱਡੀ ਵਾਲਾ। ਠੰਡੀ ਰੁੱਤ ਦੇ ਅੰਤਮ ਦਿਨ ਸਨ—ਫੇਰ ਵੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਸਿੱਲ੍ਹੀ ਹਰਿਆਲੀ ਦੀ ਗੰਧ ਸੀ। ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਮੁੰਦਰ ਸੀ—ਅਜੇ ਵੀ ਖਾਸੀ ਦੂਰ। ਪਰ ਸਮੁੱਚਾ ਮਾਹੌਲ ਨਮਕੀਨ ਸੀ।
ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਸੰਨਸਨਾਉਂਦੀ ਹਵਾ ਨੂੰ ਸਾਹਾਂ ਵਿਚ ਭਰ ਲਿਆ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ ਪਿੰਡ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਥੇ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਟਰੇਨਿੰਗ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਜਗਾਹ ਜਚ ਗਈ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਈ ਉਹ ਇੱਥੇ ਰਹਿ ਸਕਿਆ ਸੀ। ਨਾਲ ਫੈਕਟਰੀ ਦਾ ਸਟਾਫ਼ ਵੀ ਸੀ—ਪਰ ਉਸਨੇ ਸੋਚ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਨੰਦਨੀ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਆਏਗਾ। ਪੰਜ ਛੇ ਦਿਨ ਬਿਤਾਏਗਾ—ਇਹ ਜਗਾਹ ਹੋਰਨਾਂ ਜਗਾਹਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਅਲੱਗ ਸੀ। ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਜ਼ਰਾ ਹਟਵੀਂ—ਸ਼ਾਂਤ, ਮੌਨ ਸਮੁੰਦਰੀ-ਕਿਨਾਰਾ, ਰੇਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਛਾਉਣਾ, ਕਿਨਾਰੇ ਨਾਲ ਢੁੱਕ ਕੇ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ, ਇਕ ਪਾਸੇ ਭੁਰੇ-ਟੁੱਟੇ ਕਿੰਗਰੇ; ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਢਲਵਾਨ 'ਤੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਕਾਟੇਜ...ਤੇ ਹਰੇਕ ਕਾਟੇਜ ਵਿਚੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦਿਸਦਾ ਸੀ। ਸਾਹਮਣੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ, ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਮਛੇਰਿਆਂ ਦੀ ਬਸਤੀ, ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬੰਦਰਗਾਹ। ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਸੁਸਤਾ ਰਹੀਆਂ ਕੁਝ ਬੇੜੀਆਂ।
ਉਹਨਾਂ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਉਪਰਲੀ ਚੜ੍ਹਾਨ 'ਤੇ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਪੁਰਾਣਾ ਲਾਈਟ ਹਾਊਸ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਢੱਠੇ ਹੋਏ ਕਿਲੇ ਦੇ ਖੰਡਰ ਬਾਕੀ ਸਨ। ਉੱਥੋਂ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤਕ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਯਕਦਮ ਸਾਫ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਸੀ। ਨੀਲਾ-ਸਮੁੰਦਰ, ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਬਾਗ਼, ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖਪਰੈਲੀ-ਛੱਤਾਂ, ਸ਼ੂਕਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਹਵਾਵਾਂ ਤੇ ਲਾਲ-ਜਾਮਨੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਮੈਦਾਨ। ਉਹ ਖਿੜ-ਪੁੜ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ, ਮੀਲਾਂ ਤੀਕ ਸੈਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਏ—ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ। ਹੋਟਲ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਚੜ੍ਹਾਨ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਘੰਟੇ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਇਆ ਸੀ...ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ। ਇੱਥੇ ਹਰੇਕ ਜਗਾਹ ਤੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਜੇ ਕਿਤੋਂ ਨਾ ਵੀ ਦਿਖ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਗੰਭੀਰ ਆਵਾਜ਼ ਦਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੁੱਟਦਾ।
ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ—ਮੈਂ ਏਨੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਘੁੰਮਿਆ ਆਂ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸਮੁੰਦਰ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਡਿੱਠਾ। ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਸਾਰੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਏ। ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਆਸਮਾਨ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਏ। ਇੰਜ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗਿਆ—ਸਮੁੰਦਰ ਉਸਦੇ ਮਨ ਉੱਤੇ ਏਸ ਹੱਦ ਤਕ ਛਾ ਗਿਆ ਹੋਏ। ਉਸਦਾ ਬਚਪਨ ਤਾਂ ਸੋਕਾ-ਮਾਰੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਬੀਤਿਆ ਸੀ ਤੇ ਬਾਕੀ ਜੀਵਨ, ਸਪਾਟ-ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ। ਜਦੋਂ ਦਾ ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆਂ, ਓਦੋਂ ਦਾ ਮੇਰਾ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਾਤਾ ਜੁੜ ਗਿਆ ਏ। ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਝਰਨੇ, ਖਾਲ, ਨਦੀਆਂ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ। ਇੱਥੋਂ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦਿਆਂ ਈ ਮੈਂ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ—'ਆਪਾਂ ਉੱਥੇ ਜ਼ਰੂਰ ਚੱਲਾਂਗੇ। ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਲਈ। ਛੁੱਟੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਖਾਤਰ। ਬੜਾ ਵਧੀਆ ਰਿਸਾਰਟ ਏ ਉੱਥੋਂ ਦਾ, ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੈਨੇਜ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ, ਉੱਥੇ ਸਭ ਕੁਝ ਮਿਲਦਾ ਏ...ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਲਈ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਭਟਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ।'
ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਨੰਦਨੀ ਮਨ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਨੇ। ਉਹ ਕਦੀ ਟੋਕਦੀ ਨਹੀਂ। ਹਾਂ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹ ਸਕੇਗੀ। ਦਮੇਂ ਦੀ ਮਰੀਜ਼ ਜੋ ਏ ਉਹ। ਸਾਹ ਉੱਖੜ ਜਾਏਗਾ ਉਸਦਾ। ਉਹ ਕਾਟੇਜ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਗੱਪਾਂ ਮਾਰਦੀ ਤੇ ਚਾਹ ਦੀਆਂ ਪਿਆਲੀਆਂ ਖਾਲੀ ਕਰਦੀ ਰਿਹਾ ਕਰੇਗੀ। ਮੈਂ ਘੁੰਮਣ ਜਾਵਾਂਗਾ ਤਾਂ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਨਾਲ ਲੈ ਆਈ ਏ। ਉਹ ਜਗਾਹ ਈ ਅਜਿਹੀ ਏ ਕਿ ਉੱਥੇ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰੋ ਭਾਵੇਂ ਨਾ ਕਰੋ ਮਨ ਲੱਗਿਆ ਰਹੇਗਾ। ਸਿਰਫ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇਖਦੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਈ ਮਨ ਰੁੱਝਿਆ ਰਹੇਗਾ। ਕਿਤੋਂ ਵੀ ਦੇਖੋ—ਭਾਵੇਂ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ, ਭਾਵੇਂ ਆਪਣੀ ਜਗਾਹ ਤੋਂ। ਤੇ ਨੰਦਨੀ ਖ਼ੂਬ ਜਾਣਦੀ ਏ, ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਵਿਅਸਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕਲਾ।
ਉਸਨੇ ਫੇਰ ਨੰਦਨੀ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ। ਉਹੀ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ। ਉਸਨੂੰ ਇਸਦਾ ਵੀ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਆਂ ਤੇ ਗੱਡੀ ਤੇਜ਼ ਦੌੜੀ ਜਾ ਰਹੀ ਏ। ਉਹ ਇੰਜ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਏ ਜਿਵੇਂ ਘਰੇ ਪਈ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ—ਜੇ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਜਗਾਅ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਹ ਕਹੇਗੀ, “ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਬਿਲਕੁਲ ਆਰਾਮ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਆਂ। ਤੁਸੀਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਓ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਆਂ। ਵਰਨਾ ਮੈਂ ਇੰਜ ਥੋੜ੍ਹਾ ਈ ਸੌਂਦੀ? ਤੁਸੀਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਓ ਤਾਂਹੀਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆ ਜਾਂਦੀ ਏ।” ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਬੇਹੱਦ ਖਿਝ ਜਾਂਦਾ ਸੀ—ਪਰ ਰਾਜੂ ਬੜਾ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਫਰੰਟ ਸੀਟ ਉੱਤੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਜੇ ਉਹ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਮਜ਼ਾ ਆ ਜਾਂਦਾ। ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਸੋਚਿਆ। ਪਰ ਉਹ ਤਾਂ ਦੂਰ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਚ ਏ। ਕਿੰਜ ਹੁੰਦਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ! ਅਸੀਂ ਇੱਥੇ ਆ ਰਹੇ ਆਂ ਇਸਦਾ ਪਤਾ ਏ ਉਸਨੂੰ! ਬਸ। ਉਸਦਾ ਫ਼ੋਨ ਆਉਂਦਾ ਈ ਹੋਵੇਗਾ।
ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਸੋਚਿਆ—ਨੰਦਨੀ ਸੁੱਤੀ ਹੋਈ ਏ, ਚੰਗਾ ਈ ਏ। ਸੋਹਬਤ ਵੀ ਏ ਤੇ ਇਕੱਲੇ ਹੋਣ ਦਾ ਆਨੰਦ ਵੀ। ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਇਹੋ ਨਾਤਾ ਏ। ਘਰੇ ਵੀ ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਕੀ ਦੱਸਦੇ-ਪੁੱਛਦੇ ਨੇ ਭਲਾ? ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝੀ ਹੁੰਦੀ ਏ। ਸਹਿਜ ਭਾਅ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ। ਲੋੜ ਨਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ—ਆਦਤਨ! ਵਰਨਾ ਪੜ੍ਹਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ ਜਾਂ ਗਾਣੇ ਸੁਣਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ। ਕਦੇ-ਕਦਾਰ ਫੁੱਲਾਂ-ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਵਿਚ ਰੁੱਝੀ ਹੁੰਦੀ ਏ—ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਕੇ ਘਰ ਹੋ ਆਉਂਦੀ ਏ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਓਦੋਂ? ਮੈਂ ਘਰੇ ਹੁੰਦਾ ਆਂ ਤਾਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਟਲਦੀ ਏ। ਨੌਕਰੀ, ਉਸਨੇ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ; ਕਦੀ ਉਸਦੀ ਇੱਛਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਜੇ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ। ਖ਼ੁਦ ਕਮਾਉਣ ਨਾਲ ਬੰਦਾ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿੰਦਾ ਏ। ਆਪਣੀ ਈ ਮਸਤੀ ਵਿਚ। ਵੈਸੇ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੋਈ—ਮੇਰੀ ਕੰਪਨੀ ਨਵੀਂ-ਨਵੀਂ ਸੀ, ਓਦੋਂ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਈ ਨਹੀਂ। ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ-ਸਾਦਾ, ਸਰਲ-ਸੁਤੰਤਰ ਜੀਵਨ ਪਸੰਦ ਏ। ਰਾਜੂ ਜਦੋਂ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਓਦੋਂ ਇਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉਹ ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗਿਆ—ਨੰਦਨੀ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਏਨੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਿਵੇਂ ਰਹਿੰਦੀ ਏ? ਕੀ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ? ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ? ਪੜ੍ਹਨਾ? ਮਨ ਪਰਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਐ ਉਸ ਕੋਲ? ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਹਰ ਸਮੇਂ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਘਾਟ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ—ਕੰਮ 'ਚੋਂ ਕੰਮ ਨਿਕਲੇ ਆਉਂਦੇ ਨੇ; ਤੇ ਨੰਦਨੀ? ਉਸਦਾ ਸਮਾਂ ਕਿੰਜ ਬੀਤਦਾ ਹੋਏਗਾ? ਸ਼ੁਰੂ-ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਵੀ। ਸੱਚ ਪੁੱਛੋ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਈ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਉਹ ਕਦੀ ਵਿਹਲੀ ਜਾਂ ਉਦਾਸ ਬੈਠੀ ਹੋਈ, ਜਾਂ ਤਾਰੇ ਗਿਣਦੀ ਹੋਈ, ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਮਨ ਖੁਸ਼ ਈ ਰਹਿੰਦਾ ਹੋਏਗਾ ਵਰਨਾ ਕਦੀ ਖਿਝਦੀ ਨਾ? ਪਰ ਇੰਜ ਕਦੀ ਹੋਇਆ ਈ ਨਹੀਂ। ਨਾ ਖਿਝ, ਨਾ ਚਿੜਚਿੜਾਹਟ, ਨਾ ਕੰਮ ਦੇ ਢੇਰ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ! ਔਖੀ-ਦੁਖੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਕਦੀ ਦੇਖਿਆ ਈ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੋ-ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਏ—ਸਹਿਜ, ਖੁਸ਼ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਮਗਨ। ਹਾਂ, ਸਥਿਤੀਆਂ ਵੀ ਉਸਦੇ ਇੰਜ ਹੋਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਿਆ ਕਿ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਏ!
ਉਸਨੇ ਇਕ ਲੰਮਾ ਸਾਹ ਖਿੱਚ ਕੇ ਛੱਡਿਆ—ਮਨ ਵਿਚ ਇਕ ਚੀਸ ਜਿਹੀ ਉਠੀ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਰਗੇ ਵਿਚਾਰ—ਇਕੱਲੇ, ਵਿਹਲੇ ਮਨ ਵਿਚ ਉਭਰਨ ਵਾਲੇ। ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਉਭਰਨ ਨਾਲ ਈ ਉਠਣ ਵਾਲੀ ਇਹ ਚੀਸ। ਇਹ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਤਈ ਨਹੀਂ। ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਏ। ਨਿਯਮ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਆਂ। ਸਰੀਰ ਘੋੜੇ ਵਾਂਗਰ ਚੁਸਤ ਤੇ ਰੋਅਬੀਲਾ ਏ। ਇਹ ਚੀਸ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਏ। ਮਨ ਵਿਚ ਉਭਰਨ ਵਾਲੀ। ਕਿੱਥੋਂ ਉਭਰਦੀ ਏ ਅੱਜ ਤੀਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ। ਪਰ ਉਭਰਦੀ ਏ ਤੇ ਤਦ ਉਭਰਦੀ ਏ ਜਦ ਅੰਦਰ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਦੌੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਨਿੱਮ ਵਰਗੀ ਕੁਸੈਲ ਘੁਲ ਜਾਂਦੀ ਏ ਤੇ ਥਕਾਨ ਨਾਲ ਚੂਰ-ਚੂਰ ਹੋ ਜਾਂਨਾਂ ਮੈਂ।
ਉਸਨੇ ਸੀਟ ਬੈਲਟ ਢਿੱਲੀ ਕੀਤੀ। ਬਟਨ ਨੱਪ ਕੇ ਗਾਣੇ ਵਜਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਗਾਣਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਿੱਠੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਗੂੰਜਦਿਆਂ ਈ ਚਿੱਤ ਰਤਾ ਥਾਵੇਂ ਆ ਗਿਆ। ਗਤੀ ਧੀਮੀ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।


ਉਮੀਦ ਅਨੁਸਾਰ ਰਿਸੋਰਟ ਸ਼ਾਂਤ ਸੀ। ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਈ ਵੀਕ ਐਂਡ ਦੇ। ਭੀੜ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗੱਡੀ ਦੇ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਈ ਨੰਦਨੀ ਖਿੜ ਗਈ—ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਜਗਾਹ, ਦੂਰ-ਦੂਰ ਬਣੇ ਕਾਟੇਜ, ਹਰਿਆਲੀ, ਉਸ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਪਗਡੰਡੀ, ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਲੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਚਬੂਤਰੇ। ਛੱਤਾਂ ਨਾਲ ਝੂਟਦੀਆਂ ਵੇਲਾਂ, ਬਾਂਸ ਦੇ ਝੁੰਡ। ਹਰ ਕਾਟੇਜ ਦਾ ਲੰਮਾਂ ਸਾਰਾ ਵਰਾਂਡਾ, ਚੌੜੀ ਰੇਲਿੰਗ, ਬੈਂਤ ਦੀਆਂ ਕੁਰਸੀਆਂ, ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਬੈਠਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਯਕਦਮ ਉਸ ਸਿਰੇ ਵਾਲਾ ਕਾਟੇਜ ਮੰਗਿਆ। ਪਿਛਲੀ ਵਾਰੀ ਉਹ ਦੇਖ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਰੈਸਟੋਰੇਂਟ ਦੂਰ ਸੀ ਪਰ ਪਿਛਲੀ ਪਹਾੜੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਜ਼ਦੀਕ। ਇਕ ਪਗਡੰਡੀ ਸਿੱਧੀ ਪਹਾੜੀ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਮੁੰਦਰ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ।
“ਹਾਂ, ਉਹੀ ਕਾਟੇਜ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਏ ਸਰ! ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮੈਨੇਜਰ ਦਾ ਫ਼ੋਨ ਆਇਆ ਸੀ ਉਦੋਂ ਈ ਉਹ ਕਾਟੇਜ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਂ ਬੁਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਏ।” ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਵਾਲਾ ਆਦਮੀ ਬੜੇ ਅਦਬ ਨਾਲ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ।
“ਗੁੱਡ। ਤੁਹਾਡੀ ਜਿੰਮ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਏ ਨਾ?”
“ਬਿਲਕੁਲ ਸਰ।”
“ਸਮਾਂ?”
“ਕਦੋਂ ਵੀ ਸਰ! ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੋ ਉਦੋਂ—ਗੇਸਟ ਲਈ ਚੌਵੀ ਘੰਟੇ ਖੁੱਲ੍ਹਾ।”
“ਵੈਰੀ ਗੁੱਡ। ਚਾਬੀ ਕਿੱਥੇ ਐ?”
“ਇਹ ਨਾਲ ਜਾਏਗਾ! ਕਾਟੇਜ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਏ। ਪਲੀਜ਼ ਬੀ ਕੰਫ਼ਰਟੇਬਲ। ਕੁਛ ਚਾਹੀਦਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਦੱਸਣਾ ਸਰ।” ਉਹ ਅਦਬ ਨਾਲ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਅਟੈਂਡੇਂਟ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਹ ਹਰਿਆਲੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ-ਕਿਨਾਰੇ ਤੁਰ ਪਏ। ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਈ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਗੰਧ ਦਿਮਾਗ਼ ਉੱਤੇ ਛਾਉਣ ਲੱਗੀ। ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਜਗਾਹ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਈ ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਨੀਲਾ ਸੰਸਾਰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।
“ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਠੀਕ ਏ—ਪਰ ਏਥੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਅਸਲੀ ਕਾਰਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਏ ਮੈਨੂੰ।” ਤੁਰਦੇ-ਤੁਰਦੇ ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।
“ਕੀ?”
“ਇਹੀ! ਜਿੰਮ! ਹੋਰ ਕੀ! ਉਸਦੇ ਬਿਨਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਸਰਦਾ ਏ ਭਲਾ!”
ਭਾਸਕਰ ਮੁਸਕੁਰਾਇਆ।
“ਹੁਣੇ ਤੁਰੰਤ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਜਾਓਗੇ ਨਾ?”
“ਨਹੀਂ। ਅਜੇ ਥੱਕਿਆ ਹੋਇਆਂ, ਗੱਡੀ ਚਲਾ-ਚਲਾ ਕੇ।...ਹੁਣ ਬਸ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਸੰਵਾਂਗਾ।”
ਕਾਟੇਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਈ ਨੰਦਨੀ ਸਾਹਮਣੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਖਿੜ-ਪੁੜ ਗਈ। ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਲੰਮੇਂ ਰੁੱਖਾਂ ਕਰਕੇ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਛਾਂ ਸੀ ਤੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਪੀਲੀ ਧੁੱਪ। ਸਾਹਮਣੇ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਢਲਾਨ ਸੀ ਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਪਿੱਛੇ ਸਮੁੰਦਰ—ਕਿਸੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਨਵੈਸ ਉਪਰ ਬਣੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਾਲੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਾਂਗ। ਚਮਕੀਲਾ ਸਫੇਦ ਆਸਮਾਨ, ਮਿਟਮੈਲੀ ਰੇਤ ਦਾ ਬਿਸਤਰਾ, ਗਰਮ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਨੀਲਾ-ਪਾਣੀ ਚੰਨ-ਚਾਨਣੀ ਵਾਂਗ ਲਹਿਰਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਵਾ ਨਹੀਂ ਸੀ...ਪਰ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਅਸਪਸ਼ਟ ਜਿਹੀ ਗੂੰਜ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਨੰਦਨੀ ਉੱਥੇ ਵਰਾਂਡੇ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਈ ਬੈਠ ਗਈ।
“ਵਾਹ! ਕਿਆ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰਾ ਏ! ਵਧੀਆ ਜਗਾਹ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਬੈਠਾਂਗੀ—ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਈ ਨਹੀਂ।”
“ਹਾਂ-ਹਾਂ! ਬੈਠੀ ਰਿਹਾ ਕਰੀਂ...ਹੋਰ ਇੱਥੇ ਕਰਨਾ ਵੀ ਕੀ ਏ!”
ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ ਸਾਮਾਨ ਉੱਤੇ ਨਿਗਾਹ ਮਾਰੀ। ਅਟੈਂਡੇਂਟ ਨੂੰ ਟਿੱਪ ਦਿੱਤੀ।
“ਸਾਹਬ, ਕੁਛ ਚਾਹ-ਕਾਫੀ?”
“ਹਾਂ-ਹਾਂ। ਚਾਹ ਚੱਲੇਗੀ—ਨੰਦਨੀ ਤੂੰ ਕੀ ਲਏਂਗੀ?”
“ਚਾਹ ਈ। ਪਰ ਦੁੱਧ-ਚੀਨੀ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਹਿਣਾ...ਜੇ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ।”
“ਦੋ ਪਾਟ ਟੀ।...ਤੇ ਪਾਣੀ ਹੈ ਨਾ?”
“ਹਾਂ ਸਾਹਬ! ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੋਤਲਾਂ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀਆਂ ਨੇ। ਫਰਿਜ਼ ਵਿਚ ਵੀ ਪਾਣੀ ਰੱਖਿਐ।” ਉਹ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਭਾਸਕਰ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ—ਕੱਪੜੇ ਬਦਲਾਂ ਕਿ...ਹੁਣ ਤੱਕ ਤਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ ਪਰ ਸਾਹਮਣੇ ਏਡਾ ਵੱਡਾ ਬੈੱਡ ਵਿਛਿਆ ਵੇਖ ਕੇ ਦੇਹ ਭਾਰੀ-ਭਾਰੀ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਬੂਟ ਲਾਹੇ ਤੇ ਗੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਝੋਂਕ ਦਿੱਤਾ। ਮੁਲਾਇਮ ਗੱਦੇ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦਿਆਂ ਈ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਇਕ ਧੁੜਧੁੜੀ ਜਿਹੀ ਆਈ। ਉਸਨੇ ਹੱਥ ਸਿਰ ਹੇਠ ਰੱਖ ਲਏ। ਪੂਰਾ ਸਰੀਰ ਅਕੜਾਇਆ ਤੇ ਫੇਰ ਢਿੱਲਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਛੱਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਫਰਸ਼ ਤਕ ਨਜ਼ਰਾਂ ਘੁਮਾਈਆਂ। ਛੱਤ ਦੀ ਉਚਾਈ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਈ ਸੀ। ਸਫੇਦ ਛੱਤ, ਹਲਕੇ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ—ਐਨ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਲਿੰਗ ਫੈਨ। ਦੋ ਖਿੜਕੀਆਂ। ਇਕ ਬਗ਼ੀਚੇ ਵੱਲ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਵਾਲੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨਾਲ ਜੁੜਵੀਂ—ਸਮੁੰਦਰ ਵੱਲ ਖੁੱਲਦੀ ਹੋਈ। ਪਰਦੇ। ਬੈੱਡ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਡਰੈਸਿੰਗ ਟੇਬਲ। ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਰਾਈਟਿੰਗ ਟੇਬਲ, ਟੇਬਲ ਲੈਂਪ। ਕੋਲ ਈ ਲੱਕੜ ਦਾ ਵਾਰਡਰੋਬ। ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਜਗਾਹ ਉੱਤੇ ਲੰਮਾ ਜਿਹਾ ਸੋਫਾ, ਕੁਰਸੀਆਂ, ਟੀ ਪਾਟ। ਤਾਜ਼ੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਫਲਾਵਰ ਪਾਟ। ਕਮਰਾ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕਾਰ ਚਲਾਉਂਦਾ-ਚਲਾਉਂਦਾ ਭਾਸਕਰ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਰਿਸੋਰਟ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਏ। ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਪਿੱਛੋਂ ਦੂਜਾ ਸਾਲ ਯਾਦ ਆਇਆ। ਉਹ ਬੰਗਲੌਰ ਗਏ ਸਨ। ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਦਾ ਸਫ਼ਰ। ਸਵੇਰੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਸਾਮਾਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਕਮਰੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਕ ਪਲ ਨੰਦਨੀ ਤੇ ਮੈਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਰਹੇ।...ਤੇ ਫੇਰ ਤਨ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਜਵਾਲਾ ਭੜਕ ਉਠੀ ਸੀ। ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਭਿੜ ਗਏ। ਨਾ ਸਮੇਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ ਨਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਗੱਲ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼। ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੱਲਾ ਹੋਇਆ ਮੈਂ, ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਰੁੱਝਿਆ ਰਿਹਾ। ਬਸ। ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਸਾਹਾਂ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਮੈਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਪਿੱਛੋਂ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਇੰਜ ਹੋਇਆ—ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਦੀ ਪਿੱਛੋਂ ਮੁੱਢਲੇ ਕੁਝ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ। ਜਦੋਂ ਰਾਜੂ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਸੀ ਓਦੋਂ ਵੀ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਇੰਜ ਹੋਇਆ ਕਿ ਰਾਜੂ ਛੱਤ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਹੋਇਆ ਕਿਲਕਾਰੀਆਂ ਮਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਈ ਅਸੀਂ...। ਫੇਰ ਰਾਜੂ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਤੇ ਉਹ, ਯਾਨੀ ਕਿਤੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਈ ਕੋਲ ਆਉਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਰਾਜੂ ਜਦੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ, ਉਸਨੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਆਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫੇਰ ਵੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਉਹ ਗੱਲ। ਕਦੀ ਦੇਰ ਰਾਤ ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਾਂ ਤੇ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸੱਚ ਕਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹੋ-ਜਿਹੀ ਲਹਿਰ ਈ ਫੇਰ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਫੇਰ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸਿਰਫ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਚਾਹ ਪੀਣਾ, ਇਸ਼ਨਾਨ, ਨਾਸ਼ਤਾ, ਖਾਣਾ, ਟੀ.ਵੀ., ਘੁੰਮਣਾ ਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਦੀ-ਸ਼ੁਦਾ ਤੀਵੀਂ-ਮਰਦ ਵਾਂਗ ਇਕੋ ਬਿਸਤਰੇ ਉੱਤੇ ਆ ਪੈ ਜਾਣ ਦੀ ਰੀਤ।
ਉਸਨੂੰ ਹੁਣ ਲੱਗਿਆ, ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਕਿ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਈ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਕੋਲ ਬੁਲਾਵਾਂਗਾ। ਭਾਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਹੁਣ ਵੀ ਯੋਗ ਉਮੰਗ ਬਾਕੀ ਏ। ਸਰੀਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਏ। ਵਿਚਾਲੇ ਜਿਹੇ ਸੁਸਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਹੋ ਗਿਆ ਏ। ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਨਾ ਚਰਬੀ ਏ ਨਾ ਸੁਸਤੀ। ਸਪਾਟ, ਕਸਵਾਂ ਢਿੱਡ। ਸੁਡੌਲ ਪੱਟ। ਬਾਏਸੇਪਸ ਕਦੀ ਵੀ ਫਰਕਣ ਲੱਗਦੇ ਨੇ। ਹਾਂ, ਪਰ ਹੁਣ ਮਨ ਵਿਚ ਉਹ ਉਮੰਗ ਨਹੀਂ ਉਠਦੀ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਮਨ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਏ—ਸੁਖ ਭੋਗਣ ਲਈ ਵੀ।
ਉਸਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵਿਚੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਨੰਦਨੀ ਹਥੇਲੀਆਂ 'ਤੇ ਠੋਡੀ ਟਿਕਾਈ ਬੈਠੀ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਗਵਾਚੀ ਜਿਹੀ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ, ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਨੰਦਨੀ ਇਵੇਂ ਈ ਗਵਾਚ ਜਾਂਦੀ ਏ—ਝੱਲਿਆਂ ਵਾਂਗ। ਤਦ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਹੁਣ ਵੀ ਉਹ ਬੁੱਤ ਵਾਂਗ ਬੈਠੀ ਏ। ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਥਕਾਣ ਭੁੱਲ ਚੁੱਕੀ ਏ। ਫਰੈਸ਼ ਹੋਣਾ ਦਾ ਵੀ ਚੇਤਾ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਮੈਂ ਬੁਲਾਵਾਂਗਾ ਤਾਂ ਆਏਗੀ ਵੀ। ਬੈੱਡ ਉੱਤੇ ਵੀ ਆਏਗੀ, ਗਲ਼ੇ ਵਿਚ ਬਾਹਾਂ ਪਾਏਗੀ—ਪਰ ਜੇ ਮੈਂ ਬੁਲਾਵਾਂਗਾ ਤਾਂ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ ਗਵਾਚੀ ਹੋਈ ਏ ਉਹ। ਮੈਂ ਨਾਲ ਆਂ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਸਦਾ ਵੀ ਚੇਤਾ ਨਹੀਂ ਉਸਨੂੰ।
ਉਸਨੇ ਅੱਧ ਮੀਚੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਦੇਖਿਆ—ਤੁਲਨਾਂ ਵਿਚ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਘੱਟ ਸੀ ਪਰ ਵਰਾਂਡੇ ਵਿਚ ਚਿੱਟੇ ਚਾਨਣ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਜਿਹਾ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ—ਜਿਸ ਵਿਚ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਸਾਫ-ਸਾਕਾਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਹ ਨੂੰ ਘੁੱਟ-ਘੁੱਟ ਕਰਕੇ ਨਿਗਲ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵੱਲ ਦੇਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਭਾਸਕਰ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਨੰਦਨੀ ਮੈਥੋਂ ਖਾਸੀ ਦੂਰ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਏ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪਹੁੰਚੀ ਹੋਈ ਏ, ਉਹ ਥਾਂ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਏ!...ਇਸੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਏ; ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਦੀ ਹੱਦ ਵਿਚ ਵੀ ਏ...ਫੇਰ ਵੀ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਏ।
ਉਹ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ—ਬਰਾਈਟ ਲੈਮਨ ਕਲਰ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ, ਓਹੋ-ਜਿਹਾ ਈ ਬਲਾਊਜ਼। ਗਰਦਨ 'ਤੇ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਵਾਲ। ਉਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਗੋਰਾ ਗੋਲਾਕਾਰ ਹਿੱਸਾ—ਪਿੱਠ ਦਾ। ਇਕ ਪਾਸਿਓਂ ਦਿਖਣ ਵਾਲੇ ਗੋਰੇ ਪੇਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ—ਕੁਝ ਸਿੱਥਲ ਫੇਰ ਵੀ ਭਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਜਿਹਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਭਾਸਕਰ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਗਰਮ ਲਹਿਰ ਦੌੜਨ ਲੱਗੀ।
“ਨੰਦੂ...” ਉਸਨੇ ਬੁਲਾਇਆ।
“ਜੀ?” ਉਸਨੇ ਭੌਂ ਕੇ ਦੇਖਿਆ।
“ਆ, ਅੰਦਰ ਆ-ਜਾ ਬਈ।” ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ।
“ਅੰਦਰ? ਆਈ।”
ਉਸਨੇ ਕੱਪ ਵਾਲੀ ਚਾਹ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅੰਦਰ ਆ ਗਈ।
“ਦੱਸੋ?”
“ਏਥੇ ਆ ਨਾ।”
ਉਹ ਬੈੱਡ ਦੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਬੈਠ ਗਈ।
“ਦੱਸੋ?”
“ਬਾਹਰ ਕੀ ਦੇਖ ਰਹੀ ਏਂ?”
“ਸਮੁੰਦਰ।” ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ।
“ਉਹ ਤਾਂ ਦੇਖਣਾ ਈ ਏ।” ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਖਿੱਚ ਲਿਆ।
ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਝੱਟ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ। ਬਾਹਰ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਹ ਝੱਟ ਉਸਦੇ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗੀ। ਸਭ ਸਮਝਦੀ ਹੋਈ ਵੀ ਕੁਝ ਪਲ ਨਾ-ਸਮਝ ਬਣੀ ਰਹੀ। ਭਾਸਕਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਵਜਨ ਵਧਾਉਣਾ ਪਿਆ।
“ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਏ।” ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।
“ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ ਬੰਦ।” ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਨੰਦਨੀ ਬਾਹਰਲਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏ—ਪਰ ਮਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਬਾਹਾਂ ਦੀ ਜਕੜ ਹੋਰ ਕਸ ਦਿੱਤੀ।
“ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਆਵਾਂ।” ਉਸਨੇ ਉਠਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ। ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਹੁੰਦਿਆਂ ਈ ਬਾਹਰਲੀ ਪੀਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਗ਼ਾਇਬ ਹੋ ਗਈ। ਹੁਣ ਸਿਰਫ ਖਿੜਕੀਆਂ ਦੇ ਪੱਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਝਾਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਸਨੇ ਸਾਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਝਾਤ ਮਾਰੀ ਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਖਿੜਕੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਪਰਦਾ ਤਾਣ ਦਿੱਤਾ। ਕਮਰੇ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਹੋਰ ਘਟ ਗਈ।
“ਦੱਸੋ?” ਉਹ ਬੈੱਡ ਉੱਤੇ ਬੈਠਦੀ ਹੋਈ ਬੋਲੀ।
“ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ?”
“ਨਹੀਂ, ਐਂ ਤਾਂ ਨਹੀਂ।”
ਛਿਣ ਭਰ ਲਈ ਉਹ ਰੁਕ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸੂੰਹ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ। ਇੱਛਾ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗਾ ਜੋਸ਼ ਭਾਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਅਹਿਸਾਸ ਜਾਗੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਫੇਰ ਵੀ ਮਨ ਵਿਚ ਸ਼ੰਕਾ ਹੋਈ। ਉਹ 'ਨਾਂਹ' ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ। ਪਰ! ਖ਼ੁਦ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਮੇਰੇ ਬੁਲਾਉਣ 'ਤੇ ਈ ਆਈ ਏ। ਵਰਨਾ ਓਵੇਂ ਈ ਬੈਠੀ ਰਹਿੰਦੀ ਬਾਹਰ। ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਈ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ—ਚਾਹੀਦਾ ਏ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਉਸਨੇ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉਪਰ ਘਸੀਟ ਲਿਆ। ਉਹ ਉਸਦੀ ਛਾਤੀ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਗੁਣਗੁਣੀ ਪਸੀਨੇ ਭਰੀ ਗੰਧ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਸਮਾਉਣ ਲੱਗੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਉਸਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤੇ। ਗਿੱਲੀ, ਕੋਮਲ, ਗੁਣਗੁਣੀ ਛੋਹ। ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਤੇ ਭਾਸਕਰ ਦੀ ਗਰਦਨ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਸਕਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਦੌੜ ਰਹੀ ਗੁਣਗੁਣੀ ਲਹਿਰ ਕੋਸੀ ਤੋਂ ਕਰਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ। ਉਸਨੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਸਰਕਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਨੰਦਨੀ ਲਈ ਜਗਾਹ ਬਣਾਅ ਦਿੱਤੀ। ਦੁਬਾਰਾ ਉਸਨੇ ਨੰਦਨੀ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਮਾਪਣਾ ਚਾਹਿਆ—ਲੱਗਿਆ, ਉਹ ਛੂਹ ਹੁਣ ਵੀ ਸਿਰਫ ਗੁਣਗੁਣੀ ਈ ਏ। ਜਦ ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਉਸਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਤੱਕਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ ਸਮਝਦਾਰੀ ਭਰੀ ਮੁਸਕਾਨ ਬਰੂਰੀ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਉਸਦੇ ਗਲ਼ੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਤਦ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਜੋਸ਼ ਦੀ ਸਿੱਥਲਤਾ ਈ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ। ਉਸਦੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਕਿ ਹੁਣ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਏ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਸੋਚਿਆ ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛ ਲਵਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਏ ਜਾਂ ਨਾ। ਪਰ ਹੁਣ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਭਾਸਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ 'ਚ ਗੁਣਗੁਣੀ ਹਲਚਲ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਕਮਰੇ ਦਾ ਠੰਡਾ ਇਕਾਂਤ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਗਰਮੀ। ਆਦਤਨ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਸਰਕਣ ਲੱਗੇ। ਕੱਪੜਿਆਂ ਦਾ ਸਪਰਸ਼ ਹਟਦਿਆਂ-ਹਟਦਿਆਂ ਉਸਦਾ ਗਰਮ ਸਰੀਰ ਤਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ ਪਰ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਈ ਰਹੀਆਂ। ਨਾ ਇੱਛਾ, ਨਾ ਇਨਕਾਰ। ਕੀ ਰੁਕ ਜਾਵਾਂ? ਜਾਣ ਦਿਆਂ? ਕੀ ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ? ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਗਰਮੀ ਤਾਂ ਏ ਪਰ ਉਹ ਅੱਗ ਨਹੀਂ। ਇੱਛਾ ਤਾਂ ਏ ਪਰ ਦੇਹ ਵਿਚ ਉਹ ਗਰਮੀ ਨਹੀਂ। ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਨਾ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਸਕਦਾ ਏ ਨਾ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਝੰਡੀ ਏ। ਠੀਕ ਏ, ਫੇਰ ਵੀ ਚੱਲਿਆ ਜਾਏ ਅੱਗੇ। ਉਸਨੇ ਠਾਣ ਲਈ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਮੇਲ ਕੇ ਧੀਰਜ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧ ਗਿਆ। ਤਦ ਉਸਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਨੰਦਨੀ ਵਿਚ ਠੰਡੀ ਅੱਗ ਏ। ਬਿਲਕੁਲ ਬੁਝੀ ਅੱਗ ਵਰਗੀ। ਅਲਾਵ ਠੰਡਾ। ਬਾਹਾਂ ਦੀ ਜਕੜ ਠੰਡੀ। ਅੰਦਰਲੀ-ਬਾਹਰਲੀ ਹਵਾ, ਦੁਪਹਿਰ, ਸਾਹ, ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਗਿੱਲਾਪਨ ਸਭ ਸਰਦ ਏ। ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਰਿਹਾ ਏ ਪਰ ਠੰਡੇਪਨ ਨਾਲ। ਮੈਂ ਰਿੱਝ ਰਿਹਾਂ, ਉਹ ਵੀ ਠੰਡੇਪਨ ਨਾਲ।
ਉਹ ਦੂਰ ਖਿਸਕ ਕੇ ਲੇਟ ਗਿਆ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਉਸਦੇ ਬਦਨ ਉੱਤੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾ ਹੋਈ। ਕੁਝ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਨੰਦਨੀ ਦਾ ਹੱਥ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਝਦਾਰੀ ਭਰੀ ਮੁਸਕਾਨ ਬਰੂਰਦੀ ਹੋਈ ਹੱਸ ਪਈ। ਉਸਨੇ ਪਾਸਾ ਪਰਤ ਕੇ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲਈਆਂ।
ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ, ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਆਏਗੀ, ਪਰ ਉਹ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦ ਸੁੱਤਾ। ਖਾਸੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਜਾਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਬਾਹਰ ਦੇਖਿਆ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਬੈਠੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਗੁੱਟ ਉੱਤੇ ਵੱਝੀ ਘੜੀ ਦੇਖੀ। ਡੇਢ ਵੱਜ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ।
ਕੁਝ ਚਿਰ ਉਹ ਓਵੇਂ ਈ ਲੇਟਿਆ ਰਿਹਾ। ਉਠਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਨੰਦਨੀ ਨੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਚਾਦਰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਪੱਖਾ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਵਾ ਵਿਚ ਉਮਸ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਖਾਲੀਪਨ ਪਰ ਖੁਸ਼ਗਵਾਰ। ਕੁਝ ਪਲ ਉਹ ਵਿਚਾਰਹੀਣ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਰਿਹਾ। ਫੇਰ ਭੁੱਖ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਜਾਗ ਪਿਆ। ਫੇਰ ਵੀ ਉਸਦਾ ਮਨ ਉਠਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਖਾਣਾ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ—ਇੱਥੇ ਵੀ ਮੰਗਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਖਾਣੇ ਪਿੱਛੋਂ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਏ? ਫੇਰ ਸੁੱਤਾ ਜਾਏ—ਉੱਤੋਂ ਤਿੱਖੜ ਦੁਪਹਿਰ ਹੋਏਗੀ। ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਈ ਰਹਿਣਾ ਪਏਗਾ। ਨੀਂਦ ਦਾ ਸਮਾਂ। ਤਦ ਸੰਵਾਂਗਾ ਤਾਂ ਸਿੱਧਾ ਚਾਰ, ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਵਜੇ ਤਕ ਸੌਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਏਗਾ। ਤਦ ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਕੋਲ ਬੁਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਇਕਾਂਤ ਮਿਲਦਾ। ਪੂਰੀ ਦੁਪਹਿਰ ਆਪਣੀ ਸੀ। ਪਿੱਛੋਂ ਸੌਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਪਜਿਆ ਹੋਇਆ ਇਕਾਂਤ ਮਿਲਦਾ ਓਦੋਂ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਬਰ ਦਿਖਾਇਆ ਹੁੰਦਾ ਮੈਂ, ਤਾਂ ਠੀਕ ਸੀ। ਤਦ ਸ਼ਾਇਦ ਨੰਦਨੀ ਵੀ ਸਾਥ ਦੇਂਦੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰ ਲਿਐ। ਹੁਣ? ਨੰਦਨੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਉਹ ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਲਿਆਈ ਏ। ਮਰਾਠੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੋਵੇਂ। ਮੈਂ ਵੀ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਲਿਆਇਆ ਆਂ, ਪਰ ਬਸ! ਕੁਝ ਖਾਸ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਵਾਂਗ ਮਗਨ ਚਿੱਤ ਹੋ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉਸਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਸਭ ਕੁਝ ਉਦਾਸ-ਉਦਾਸ ਜਿਹਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ ਸ਼ਾਇਦ। ਏਨੀ ਜਲਦੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਸੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮੇਰਾ ਮਨ ਰੱਖਿਆ, ਬਸ ਏਨਾ ਈ। ਨਾ ਉਸ ਵਿਚ ਉਮੰਗ ਸੀ ਨਾ ਮੈਂ ਪੂਰਾ ਉਬਾਲ ਖਾਧਾ ਸੀ। ਮਨ ਵਿਚ ਇਕ ਪਾਗਲਪਨ ਸੀ, ਬਸ ਏਨਾ ਈ। ਉਸਨੂੰ ਪਾ ਲੈਣ ਦਾ, ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਈ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ? ਜਾਂ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਿ ਜਦੋਂ ਚਾਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਾ ਸਕਦਾਂ? ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਈ ਬੇਕਾਰ ਏ। ਉਸਦਾ ਮਨ ਦੁਖਾਉਣ ਦਾ ਕਤਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਮਨ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਮੈਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਗੁੱਸੇ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਹੁਣ ਏਨੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਮੈਂ ਏਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ? ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਵਾਂਗ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਵੀ ਮਨ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਕਰਤੱਵ ਨਿਭਾਇਆ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਵੀ ਸੋਚਿਆ ਹੋਏਗਾ ਕਿ ਛੁੱਟੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਆਏ ਆਂ, ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਈ ਇਨਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਜਾਏ?
ਹਾਂ, ਇਹ ਸੱਚ ਏ ਕਿ ਹੁਣ ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਉਮੰਗਾਂ ਉਭਰਦੀਆਂ ਈ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਮੈਂ ਨਾ ਬੁਲਾਂਦਾ ਤਾਂ ਕਤਈ ਨਾ ਆਉਂਦੀ। ਓਵੇਂ ਈ ਬੈਠੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵੇਖਦੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਦੁਪਹਿਰੇ ਵੀ ਮੈਂ ਈ ਕਦੀ ਕੋਲ ਬੁਲਾਂਦਾ ਆਂ ਤਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੀ ਏ ਵਰਨਾਂ ਲੇਟੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ। ਦੁਪਹਿਰੇ ਈ ਕਿਉਂ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਮੈਂ ਗਲ਼ ਲਾਵਾਂ ਤਾਂ ਨੇੜੇ ਆਏਗੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਸੌਂ ਜਾਏਗੀ। ਮੈਂ ਮੂੰਹ ਉਧਰ ਕਰਕੇ ਸੰਵਾਂ ਤਦ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਹੇਗੀ।
ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਮੁੜ ਚੀਸ ਉਠੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਰਤੱਵ ਤੋਂ ਕਦੀ ਉਕਦੀ ਨਹੀਂ। ਕਦੀ ਮੇਰਾ ਮਨ ਨਾਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੀ। ਸਭ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਏ। ਸਿਆਣੀ ਏਂ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਵੀ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਏ ਕਿ ਨਹੀਂ? ਜਾਂ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਏ ਜਿਹੜਾ ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ? ਮੈਂ ਬਹੁਤਾ ਬੋਲਣਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਬਚਪਨ 'ਚ ਵੀ ਲੋਕ ਮੈਨੂੰ ਗੂੰਗਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਹੁਣ ਇੰਜ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਕਦੀ ਬਹੁਤਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਕੁਝ ਨਹੀਂ, ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀ ਪੁੱਛ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਦਾਂ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਂ ਆਇਆ, ਪਰ ਮੈਂ ਕੁਝ ਪੁੱਛਿਆ ਨਹੀਂ। ਜਿੰਨਾ ਸਮਝ ਸਕਿਆ ਸਮਝ ਲਿਆ। ਚੰਗਾ ਮਾੜਾ ਜੋ ਹੋਏ। ਪਰ ਖ਼ੁਦ ਕਦੀ ਛਾਣਬੀਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਜੋ ਹੈ ਸੋ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੈ ਓਵੇਂ ਈ ਠੀਕ ਮੰਨ ਲਿਆ। ਉਹ ਉੱਥੇ ਬੈਠੀ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਏ, ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਬਿਸਤਰੇ 'ਤੇ ਲੇਟਿਆ ਹੋਇਆਂ।
ਉਸਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਚੂਹੇ ਦੌੜਨ ਲੱਗੇ। ਹੁਣ ਉਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ। ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ। ਉਹ ਤਾਂ ਕਦੋਂ ਵੀ ਖਾਣਾ ਸਰਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਹੁਣ ਚੱਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ।
ਉਸਨੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਤੇ ਬਾਹਰ ਆਇਆ। ਉਸਦੀ ਆਹਟ ਮਿਲਦਿਆਂ ਈ ਨੰਦਨੀ ਬੋਲੀ, “ਜਾਗ ਪਏ? ਖਾਣਾ ਖਾਈਏ?”
“ਹਾਂ ਚੱਲ। ਤੈਨੂੰ ਭੁੱਖ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ?”
“ਕਦੋਂ ਦੀ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਏ।”
“ਫੇਰ ਮੈਨੂੰ ਜਗਾਇਆ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?”
“ਤੁਸੀਂ ਗੂੜ੍ਹੀ ਨੀਂਦੇ ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਸੌ।”
“ਨਹੀਂ ਤਾਂ! ਬਸ ਝਪਕੀ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਚੱਲ, ਚੱਲੀਏ।”
***